I. Thân thế và quá trình giác ngộ cách mạng

Đồng chí Trần Quốc Hoàn, tên thật là Nguyễn Trọng Cảnh, sinh ngày 23/01/1916 tại xã Nam Trung (nay là xã Thiên Nhẫn), huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An – vùng đất giàu truyền thống yêu nước, nơi sản sinh nhiều nhà lãnh đạo cách mạng kiệt xuất của dân tộc. Sinh ra trong một gia đình nghèo nhưng giàu lòng yêu nước, đồng chí sớm tiếp thu tinh thần đấu tranh của quê hương và từ những năm đầu tuổi thiếu niên đã tham gia phong trào đấu tranh chống áp bức.

Giai đoạn 1930 – 1934, đồng chí gia nhập tổ chức học sinh phản đế của Đảng Cộng sản Đông Dương và được kết nạp vào Đảng tháng 3/1934. Cùng năm đó, đồng chí bị thực dân Pháp bắt lần đầu nhưng vẫn giữ vững khí tiết cách mạng.

Từ năm 1936 – 1937, đồng chí tham gia hoạt động Mặt trận Dân chủ ở Hà Nội, đặc biệt tích cực trong phong trào thanh niên, trí thức yêu nước. Đến năm 1937, đồng chí được rút vào hoạt động bí mật, đảm nhiệm các chức vụ quan trọng như Phó Bí thư, Bí thư Thành ủy Hà Nội.

Trong thời kỳ 1941 – 1944, đồng chí bị Pháp bắt lần thứ hai; bị kết án 6 năm tù và 20 năm quản thúc tại Sơn La. Dù lao tù khắc nghiệt, đồng chí vẫn giữ vững lập trường, tổ chức đấu tranh ngay trong nhà tù và được tín nhiệm làm Bí thư Chi bộ tù chính trị.

Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đồng chí được trả tự do và tiếp tục hoạt động cách mạng tại Bắc Kỳ, làm phái viên Trung ương ở Hà Nội, đóng góp quan trọng vào việc xây dựng chính quyền cách mạng non trẻ.

II. Sự nghiệp hoạt động và đóng góp trong công tác lãnh đạo

Trong giai đoạn Kháng chiến chống Pháp, từ năm 1947 – 1949, đồng chí được giao các trọng trách: Bí thư khu ủy II, Bí thư liên khu ủy X, Bí thư Đặc khu ủy Hà Nội. Đồng chí đã chỉ đạo nhiều phong trào đấu tranh, xây dựng cơ sở kháng chiến vững mạnh, góp phần quan trọng vào thắng lợi của chiến dịch và củng cố lực lượng cách mạng tại các vùng trọng điểm.

Từ năm 1951 – 1952, đồng chí được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng tại Đại hội II của Đảng. Sau đó, đồng chí được phân công giữ chức Thứ trưởng rồi Bộ trưởng Bộ Công an, đảm nhiệm vai trò này liên tục từ năm 1952 đến năm 1980 – giai đoạn dài nhất trong lịch sử ngành Công an nhân dân Việt Nam.

Trong quá trình lãnh đạo Bộ Công an, đồng chí Trần Quốc Hoàn đã tham gia chỉ đạo xây dựng lực lượng Công an nhân dân chính quy, vững mạnh, tuyệt đối trung thành với Đảng và Tổ quốc. Đồng chí trực tiếp lãnh đạo các mặt công tác an ninh, bảo vệ chính trị nội bộ, bảo vệ các cơ quan đầu não của Đảng và Nhà nước trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ và xây dựng miền Bắc XHCN. Tầm nhìn chiến lược, phong cách lãnh đạo sâu sát, quyết đoán và gần gũi quần chúng của đồng chí đã đặt nền móng cho sự trưởng thành vượt bậc của lực lượng Công an trong những thập niên tiếp theo.

Năm 1954, đồng chí giữ chức Bí thư Thành ủy Hà Nội, góp phần quan trọng trong quá trình tiếp quản và xây dựng Thủ đô sau giải phóng.

Tại Đại hội III (1960), đồng chí tiếp tục được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương và là Ủy viên dự khuyết Bộ Chính trị. Đến năm 1972, đồng chí trở thành Ủy viên chính thức Bộ Chính trị. Tại Đại hội IV (1976), đồng chí tiếp tục được tín nhiệm bầu vào Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và là Ủy viên Hội đồng Quốc phòng.

III. Những cống hiến tiêu biểu đối với cách mạng Việt Nam

1. Đối với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc

• Trực tiếp tham gia phong trào cách mạng ngay từ tuổi thiếu niên, trải qua hai lần bị bắt tù, giữ vững phẩm chất của người cộng sản.

• Giữ vai trò lãnh đạo quan trọng trong các phong trào đấu tranh ở Hà Nội và nhiều địa phương trọng yếu trước và sau Cách mạng Tháng Tám.

2. Đối với sự nghiệp xây dựng Đảng và hệ thống chính trị

• Giữ nhiều trọng trách trong Trung ương Đảng qua các khóa II, III, IV.

• Tham gia hoạch định nhiều chủ trương, chính sách quan trọng về công tác bảo vệ an ninh, xây dựng lực lượng cách mạng ở miền Bắc và cả nước.

3. Đối với lực lượng Công an nhân dân Việt Nam

• Là người Bộ trưởng Công an đầu tiên sau Cách mạng Tháng Tám, lãnh đạo ngành trong gần ba thập kỷ.

• Đặt nền móng xây dựng lực lượng Công an nhân dân chính quy, hiện đại, tuyệt đối trung thành với Đảng.

• Chỉ đạo nhiều chiến công lớn trong bảo vệ an ninh quốc gia, đấu tranh chống gián điệp, phản động, góp phần quan trọng vào thắng lợi của hai cuộc kháng chiến.

4. Đóng góp xây dựng Thủ đô và các địa phương

• Trên cương vị Bí thư Thành ủy Hà Nội, đồng chí đã chỉ đạo công tác tiếp quản Thủ đô sau năm 1954, xây dựng hệ thống chính trị và ổn định đời sống nhân dân Hà Nội trong những năm đầu gian khó.

Với hơn nửa thế kỷ hoạt động cách mạng không mệt mỏi, đồng chí Trần Quốc Hoàn là tấm gương tiêu biểu về phẩm chất của người cộng sản kiên trung, mẫu mực. Cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí gắn liền với sự trưởng thành của Đảng, của lực lượng Công an nhân dân và với những thắng lợi vĩ đại của cách mạng Việt Nam trong thế kỷ XX.

Những cống hiến to lớn của đồng chí luôn được Đảng, Nhà nước và nhân dân ghi nhận, trở thành di sản quý báu tiếp tục soi đường cho các thế hệ hôm nay và mai sau.